تشخیص و درمان سَدَر و دوار در مکتب طب ایرانی

اسبابی که روح باصره را متموج می کند ممکن است ضربه یا حرکت سریع یا گشتن به دور خود باشد یا به مشارکت اندامی دیگر مانند معده ایجاد شود. بسیاری از مبتلایان به سرگیجه که به مراکز طب سنتی مراجعه می کنند، دچار نوعی امتلای معدی هستند و ماده قابل تبخیر در معده ایشان بسیار است. لذا با توصیه هایی که برای رفع امتلا می دهیم، سرگیجه رفع میشود.

بیمار زیر نیز یکی از این نوع مبتلایان به سدر و دوار است.
خانم ۲۵ ساله ای در تاریخ 1/6/93 به خاطر شکایت از سدر به درمانگاه خارک مراجعه کرد. در بررسی های بیشتر علایم و عوارض مشروحه زیر نیز در پرونده بیمار ثبت گردید:
   – اضطراب همراه طپش قلب
   – درد سوزشی سر دل
   – احساس گزگز و مور مور شدن در ناحیه پس سر به صورت متناوب
نکته دیگری که در شرح حال بیمار معلوم شد، عضویت بیمار در تیم والیبال حرفه ای بود.
(استاد: اهمیت این نکته (عضویت بیمار در تیم والیبال) در آن است که وقتی فردی مانند این بیمار دچار امتلای معدی به خصوص از نوع صفراوی آن می شود، حرکات سریع و شدید باعث گرم شدن اخلاط و به ویژه صفرا میشود. گرم شدن باعث رقت و لطیف شدن بیشتر آنها شده و تبخیر را به دنبال دارد. از طرف دیگر حرکاتی که هنگام والیبال انجام می دهد باعث گردش غیر طبیعی روح و ابخره در مغز می شود و دوار به وجود می آید.)

توصیه های مراجعه اول

در بیماری های شرکی معدی ابتدا باید به اندام مشارک موجب بیماری توجه کرد. به این مناسبت برای تقویت هضم و اصلاح عملکرد معده، دستورات زیر تجویزگردید:
صبحانه ساعت 6-7 صبح: یک قاشق غذاخوری تخم بارهنگ با ۳۰ گرم کره محلی و یک قاشق غذاخوری شکر سرخ خوب مخلوط کرده و با نان سنگک و یا نان سوخاری میل شود. نهار ساعت 13-12 ظهر و شام در ساعت 6-7: عصر چلو گشنیز با گوشت گردن گوسفند و یا سینه مرغ، هویچ پلو، زرشک پلو با مرغ، چلوکباب، چلو ماهیچه میل شود.
عصرانه نیز مانند صبحانه کره و شکر سرخ و بارهنگ با نان میل شود.
بعد از هر وعده غذایی مربای بالنگ بدون شیرابه خوب جویده و میل شود.
از نیم ساعت قبل از صرف غذا همچنین حين غذا خوردن و تا دو ساعت بعد از آن، هیچ گونه مایعات، سالاد، سبزی خوردن، ماست یا سایر مخلفات مصرف نشود.
به بیمار توصیه شده پس از دو هفته جهت بررسی و ادامه درمان مراجعه کند.

مراجعه دوم

بیمار اظهار کرد که هنوز سوزش معده دارد. همچنین درباره عطش اظهار کرد که عطش به آب و مایعات بیشتر شده است. در مورد سدر نیز اظهار کرد که همچنان به قوت خود باقی است.

توصیه های مراجعه دوم

با توجه به اظهارات بیمار، برای پاک سازی معده از صفرای مسبب سوزش سر دل، دستورات زیرداده شد:
کلیه برنج ها به صورت آبکش و همراه با سماق مصرف شود.
کلیه خورشت ها با تمرهندی چاشنی دار شود. همچنین خورشت ها به قدری پخته شوند که کاملا بدون آب گردند یا بدون آبش مصرف شود. زیرا آب خورشت باعث رقیق شدن صفرا میگردد و در نتیجه دفع صفرا را با مشکل مواجه می کند.
بعد از هر غذا انار ترش جویده شود.
۱۰۰ گرم تمر هندی با ۱۰۰ گرم شکر سرخ خوب مخلوط کرده و به اندازه شکلات متوسط درست کرده و روزی 10-12 عدد میل شود.
سفوف معده صبح ناشتا و شب قبل از خواب یک قاشق مرباخوری روی زبان ریخته و با بزاق دهان کم کم میل شود.
(استاد: سفوف معده حاوی صمغ عربی، نشاسته، اسفرزه، تخم حماض، تخم بارهنگ بو داده، تخم بالنگو بو داده و تخم ریحان است. این سفوف مسامات جدار معده را که گشاد شده باشند، به حد اعتدال بر می گرداند. باید دانست که یکی از راه های صعود بخارات معدی به سوی دماغ، وجود مسامات غیر معتدل اند. بر این اساس باید در درمان این نوع از سدر و دوار توجه داشته باشیم که نه بخار و نه ماده ای که تبدیل به بخار می شود از این مسامات خارج نشود تا بتوان درمان را کامل کرد.
به بیمار توصیه شد پس از یک هفته جهت بررسی مراجعه کند. زیرا دستورات دافع صفرا نباید بیش از نیاز بیمار طولانی شود. وقتی معده از صفرای غیر طبیعی پاک شود ولی داروهای ضد صفرا ادامه یابد، سبب کاهش صفرای طبیعی می شود که این امر برای سلامت بیمار مناسب نیست.