گزنه (Nettle)

ریشه گزنه هم مهار کننده ۵-آلفا ردوکتاز دارد و تجویز توام گزنه با گیاه نخل اره‌ای در بهبود مشکلات پروستات اثرات هم افزایی دارد. در درمان عفونت مجاری ادراری نیز بسیار مؤثر است! اینکه گزنه مدر است را همه می دانیم ولی نکته جالب این است که گزنه مدر است از نوع نگهدارنده پتاسیم اش(K sparing ) مثل اسپیرنولاکتون Spironolactone . خواص آنتی بیوتیک و ضد قارچ گزنه اثبات گشته است. گزنه فعالیت پروتئاز نوروتوکسین بوتولینوم نوع A را مهار می کند. گزنه خونساز و تونیک بدن است، لذا در رفع کم خونی و نیز تصفیه خون مفید می باشد. بطور موضعی و خوراکی در تسکین روماتیسم و استئوآرتریت مصرف می شود. گزنه را در کنترل قند خون مؤثر می دانند و البته در تجویز داخل صفاقی مؤثرتر از تجویز خوراکی! گزنه اثرات مهار تجمع پلاکتی و نیز کاهش چربی و فشارخون هم دارد.
سم سوزاننده تارهای گزنه که حاوی هیستامین علاوه بر اگزالیک اسید هست اثر دارویی کمی دارد. برخی منابع این سوزش را از استیل کولین موجود در کرک های برگ گیاه می دانند. گزنه را در رفع طولانی شدن زمان قاعدگی مفید می دانند. گزنه در رژیم درمانی اضافه وزن هم بکار میرود. گزنه بـه عنوان مرطوب کننده و جهت بهبود آبرسانی و الاستیسیته پوست در کرم های آرایشی کاربرد دارد. گزنه سبب جلوگیری از ریزش مو هم هست و عصاره آن بصورت موضعی محرک رویش مو است.
گزنه در طب سنتی به عنوان دیورتیک، ضد اسپاسم و خلط آور مطرح است. در توصیف خصوصیات فارماکوکینتیک گیاه گفته می شود در تجویز خوراکی آگلوتینین نشاندار گزنه (زنجیره منفرد و کوچک از لسیتین موجود در ریشه گزنه) حذف از طریق صفرا و کلیه ها اتفاق افتاد. آگلوتینین گزنه فراهمی زیستی کمی دارد چراکه بخشی از آن بصورت دستنخورده در مجرای گوارشی حذف می گردد.

نکات و توصیه های مهم

   – مصرف همزمان گزنه با فراورده های حاوی،آهن، با تشکیل کمپلکس تانن -آهن سبب کاهش جذب آهن می شود.
   – خوردن مقادیر زیاد هر چیزی من الجمله همین گزنه ممنوع است! اسید فرمیکی که در برگهای گزنه وجود دارد سبب ایجاد سمیت حاد گشته و در مصرف مزمن آلبومینوری و هماچوری می دهد.
   – مصرف گزنه تازه ممنوع! گزنه نباید تازه مصرف شود! درست مثل خردل که نباید تازه مصرف شود. گزنه باید خشک شود و یا پخته شود.
   – گفته می شود گزنه بعلت ترکیبات سروتونینی اش محرک رحم و سقط آور است لذا از مصرف داخلی بیش از حد آن در بارداری اجتناب شود؛ اگرچه این اثر با اثرات ضد اسپاسم گزارش شده از گزنه تناقض دارد ولی این نکته را در خانم های باردار رعایت کنید! گفتیم ترکیبات سروتونینی گزنه! سروتونین را هم که می شناسیم از اثرات نوروترانسمیتری آن صرف نظر کنیم این ترکیب یک انقباض گزنه دهنده عضلات صاف است! شاید جای دیگری هم در این کتاب گفته باشیم ولی باز هم می گوئیم! که نخستین بار سروتونین از لخته خون کشف شد بعد کاشف به عمل آمد که خواص تنگ کنندگی عروقی دارد و به همین علت هم در محل یک خونریزی همراه لخته حضور داشته است!
   – گزنه با داروهای کاهنده فشار خون تداخل دارد و سبب تقویت اثر دیورتیک ها هم می گردد.
   – گزنه سبب افزایش اثر دپرسانت های CNS هم می گردد.
   – گزنه با ضد انعقادها تداخل دارد.
   – برگ گزنه حتی در دوزهای اندکش بصورت مصرف توام با دیکلوفناک Diclofenac اثر ضد التهابی این دارو را بالا می برد.
   – ریشه گزنه با درمان هایپرپلازی مانند تامسولوسین Tamsulosin تداخل دارد و سبب تقویت اثر دارو می گردد.
   – گزنه در مصرف توام، اثر داروهای ضد دیابت را افزایش میدهد که این نکته اشاره ای هم دارد به اثرات کاهندگی قند خون ناشی از گزنه.

آخرین تحقیقات و نکات ویژه

در بررسی عصاره دی کلرومتانی گزنه در تقویت اثر داروی ضد سرطانی پاکلیتاکسل Paclitaxel بــر سرطان سینه انسان، نتایج نشان داد گزنه با خواص سلول کشی خود نه تنها سبب مهار رشد سلول سرطانی گشته بلکه حساسیت سلول سرطانی را هم به پاکلیتاکسل افزایش می دهد! و بنابراین می تواند به عنوان درمان کمکی مؤثر در درمان سرطان سینه به همراه پاکلیتاکسل در نظر گرفته شود.
با توجه به تحقیقات اخیر مبنی بر اثر بخشی مفید کاربرد موضعی عصاره گزنه در سلامت پوست به عنوان ترکیب آنتی اکسیدان و ضد پیری، اثبات گردید که ترکیبات فنولی موجود در گزنه مانند اورسولیک اسید و کوئرستین با مهار الاستاز و کلاژناز جهت کاربرد زیبایی در فراورده های آرایشی مؤثر خواهند بود.
بررسی ها نشان داد تجویز خوراکی عصاره اتانولی گزنه نقش محافظ در پیشگیری و بهبود استرس اکسیداتیو (به عنوان فاکتوری مهم در سمیت کلیوی ناشی از جنتامایسین Gentamicin) در مدل های حیوانی ایفا می نماید.