وجه تسمیه و تاریخچه
بنابر یک تعریف بنظر می رسد نام cichorium از واژه مصری باستانی kicuorion منشاء گرفته باشد که حاصل اتصال دو کلمه io یا kio با منشاء ناشناخته و cuorion به معنی مزرعه باشد. امـا بنـابر تعریفی دیگر نام cichorium یا chicory تغییر یافته کلمه ی succory و آن نیز آمده از لفظ لاتین succurrere به معنای to run under یعنی مخفیانه پیمودن! است که اشاره دارد به پخش ریشه های این گیاه در عمق زمین! علم صفت intybus را نیط برگرفته از واژه ی لاتین entybon بمعنای پایدار می داند که اشاره دارد به پایا بودن این گیاه که این نام (perennial plant) به گیاهانی اطلاق می شد که بیش از دو سال عمر دارند. یکی از نخستین گیاهانی که در دست نوشته های بشر آمده کاسنی است !
از کاستی در افسانه های اساطیری باستان یونان به عنوان گیاه مقدس مربوط به خدای خورشید یاد شده است و در داستان های کهن آلمانی آن را به نام های ” نگهبان جاده ها ” و ” دخترک جوان نفرین شده” می خواندند. از طرفی konrad megenberg گیاه شناس مشهور سده ۱۴ به کاسنی” همسر خورشید ” نام داده بود! چراکه همانند گیاهانِ خورشید دوست مانند آفتابگردان با حرکت و تغییر وضع خورشید و روز، تغییر جهت میدهد و مانند سایر گیاهان هلیوتروپ (آفتاب گرا)، هنگام شب گلبرگ هایش را می بندد.
رازی، ابن سینا، جالینوس و دیگر بزرگان از ۴۰۰ سال پیش از میلاد کاسنی را ” دوست کبد ” نام داده بودند و به خواص اعجاز آمیزش در گیاه درمانی ناراحتی های معدی و صاف کردن خون نیز اشاره نمودند. اهمیت کاسنی در پزشکی سنتی به قدریست که ابوعلی سینا رساله ای در مورد خواص آن نوشته است! از قدیم الایام تاکنون برگ های تازه کاسنی به عنوان سبز معطر مورد استفاده بوده و هست. ریشه کاسنی هم در آشپزی کاربرد داشت و هم می توان آن را خشک کرد و همراه با چای و قهوه بصورت دم کرده مصرف کرد. گفتنی است کـه FDA دم نوش کاسنی را نوشیدنی safe معرفی کرده است.
مهمترین ترکیبات شیمیایی در گیاه
ریشه تازه کاسنی دارای مقادیر زیادی اینولین؛ ترکیبات تلخ سزکوئی ترپن لاکتونی با نام لاکتوسین و لاکتوکوپیکرین دارد. دیگر ترکیبات کاسنی شامل آسکولتین، شیکورین، آمبلی فرون، اسکوپولتین؛ پکتین؛ روغن های ثابت؛ کولین و همچنین گلیکوزیدها می باشد.
اشکال دارویی حاوی این گیاه
گرانول و قرص آنتوم (درمان چربی خون بالا، پیشگیری و درمان آرترواسکلروزیس یا همان تصلب شرائین و کولیک های صفراوی)؛ قرص شیکوریدین (مقوی و اشتها آور)؛ پودر جنرال تونیک (مقوی عمومی بدن و درمان بی‌اشتهایی).
موارد مصرف و کاربرد بالینی
کاسنی برطرف کننده عطش مفرط، کاهش دهنده حرارت بدن و صفراآور می باشد. صفراآور است پس ضد یرقان هم هست! خواص تب بر و ضد احتقان هم دارد. ضمادش نیز جهت تسکین سردرد مفید است. کاسنی کاهنده قند و چربی خون می باشد. کاسنی در درمان چاقی هم مؤثر است. مصرف آن در بیماری دیفتری میکروب (Corynebacterium Diphtheriae) را می کشد! در گذشته از کاسنی در درمان آریتمی قلبی نیز استفاده می شده است! این خیلی اثر جالبی است و ادعای خیلی بزرگی! چون درمان یک قلب دچار آریتمی کار راحتی نیست اصلا! اما از آنجا که با نگاهی به ۴ گروه اصلی داروهای ضدآریتمی در می یابیم برایند عمل همه ی آنها آرامبخشی قلب است (باکاهش عملکرد کلسیم و سدیم و افزایش و یا کاهش نفوذپذیری پتاسیم) بنظر می رسد کاسنی هم باید ترکیبات سرکوب کننده قلبی داشته باشد یعنی اینوتروپ منفی! مصریان ریشه گیاه را برای درمان تاکیکاردی مؤثر می دانند.
دانشمندان! کاسنی را ملین توصیه شده جهت اطفال میدانند خوبی اش این است که کاسنی اشتها آور هم می باشد. در انجیل مقدس آمده که کاسنی افزاینده میل جنسی و در عین حال، ضد اسپرماتوژنز است. کاسنی یک مهار کننده گزانتین اکسیداز است و این شاید بدین معنا باشد که بتوان از آن همانند داروی آلوپورینول Allopurinol در درمان نقرس و یا افزایش اسید اوریک خون ناشی از شیمی درمانی بهره جست. اهالی پرو خوردن برگ های گیاه را برای تصفیه خون توصیه می نمایند. در هندوستان از کاستی برای درمان آکنه و بزرگی طحال و نیز به عنوان ضد استفراغ استفاده می شود.
نکات و توصیه های مهم
– ریشه کاسنی می تواند ایجاد واکنش افزایش حساسیت آلرژیک نماید، لذا باید با احتیاط مصرف گردد شایان ذکر می باشد که ترکیب لاکتوسین و لاکتوکوپیکرین عامل حساسیت زا در گیاه کاسنی است!
– بدلیل اثرات تحریک رحم، قاعده آور و سقط آور، از مصرف زیاد کاسنی در بارداری خودداری شود.
آخرین تحقیقات و نکات ویژه
تست غربالگیری بیوشیمیایی خون و ادرار برای آشکارسازی اولیه و تشخیص زودهنگام دیابت خیلی مهم است بعلت آسیب این بیماری به کلیه‌ها در مطالعه ای اثرات عصاره آبی دانه کاسنی بر پارامترهای بیوشیمیایی کلیوی در مرحله اول و آخر دیابت نوع ۲ ارزیابی شد. نتایج این مطالعه نشان داد که عصاره کاسنی قادر است آسیب کلیوی ناشی از نفروپاتی دیابتی را ترمیم نماید.
اثرات محافظتی عصاره ریشه کاسنی بر سیستم گوارشی مدل های حیوانی اثبات شده است. این اثر گیاه را به فعالیت ضد غدد ترشحی و تحریک عملکرد پوشش دفاعی بر مخاط معده نسبت میدهند.
تألیف: دکتر زهرا نظری تلوکی، زهره عصام رودسری
منبع: کتاب درمان شناسی گیاهان دارویی (با نگاهی به وجه تسمیه گیاهان و ساختار شیمیایی ترکیبات موثره)
Pourfarjam Y, et al. Ren Fail, 2017 Nov;39(1):211-221
Krylova SG, et al. Bull Exp Biol Med. 2015 Sep;159(5):638-41
