وجه تسمیه و تاریخچه
هل که به عنوان هل سبز نیز شناخته میشود، گیاه معطر از خانواده زنجبیل است که در جنوب هند کشت می گردد. گفته می شود نام cardamom مشتق از واژه اولیه یونانی kardamom بمعنای گیاه شاهی یا ترتیزک و نیز لفظ amomon که احتمالاً نام ادویه ای هندی بوده می آید! که نهایتا برایند آن می شود مفهومی مثل یک گیاه ادویه ای! از اوایل سال ۱۸۰۰ به عنوان دارو برای خوشبو و تازه کردن تنفس، درمان عفونت و کمک به هضم غذا بکار می رفته است. اولئورزین گیاه (مخلوط رزین و روغن) در عطر سازی و نیز آشپزی استفاده می شود. در طب سنتی به عنوان ضد تهوع و استفراغ مصرف می گشته است.
مهمترین ترکیبات شیمیایی در گیاه
دانه های هل دارای میزان زیادی نشاسته هستند و اسانس هل حاوی ترکیبات سینئول، آلفا ترپینیل استات، ترپی نئول، لینالول، سابی نن، لیمونن و ترپینن (یک هیدروکربن مونوترپنی) می باشد. روغن های ثابت هل هم شامل اسیدهای فرمیک، بوتیریک، استیک و … می باشد.
اشکال دارویی حاوی این گیاه
دهانشویه سینامول (ضد عفونی کننده و برطرف کننده بوی نامطبوع دهان)؛ قطره خوراکی هل (کمک به افزایش اشتها و کاهش سوء هاضمه)؛ که این کاربرد اخیر از هل این نکته را بیاد می آورد که یکی از درمان های اثبات شده جهت رفع کاهش اشتها استفاده از ادویه های لذیذ و مطبوع کننده می باشد.
موارد مصرف و کاربرد بالینی
هل در افرادیکه دچار ضعف عمومی هستند اشتها آور و مقوی بدن بوده و هم مفرح و نشاط‌آور است و بدین منظور در معجون شیخ الرئیس ابوعلی سینا به عنوان تقویت کننده قلـب و اعصاب بکـار می رفت. مخلوط اسانس هل و رزماری به میزان ۱ قطره از هر کدام تقویت کننده ی اعصاب و روان است. هل همچنین ضد اسهال و استفراغ نیز هست. اسانس هل هم مانند زنجبیل می تواند تهوع و استفراغ بارداری را کاهش دهد. این گیاه را در نسخ ترکیبی جهت رفع دردهای عصبی نیز دیده می شود.
نکات و توصیه های مهم
– در بیماری های ریه، قفسه سینه و نیز بیماریهای قلبی با احتیاط مصرف شود.
– هل ممکن است در تماس با پوست سبب واکنش های درماتیت گردد.
– هل میتواند سبب مهار تجمع پلاکتی هم شود که این اثر به خودی خود بد نیست ولی در تداخل و تجویز همزمان با داروهای ضد انعقاد ممکن است آسیب زننده شود.
– اسانس هل در زمره ی قویترین اسانس ها قرار می گیرد همیشه باید در حداقل میزان ممکن تجویز شود البته باز هم بصورت رقیق شده.
آخرین تحقیقات و نکات ویژه
مطالعات اخیر اثرات Chemoprotective (محافظت کنندگی از ابتلا به سرطان) عصاره هل را بر ابتلا به سرطان کبد ناشی از مواد شیمیایی در مدلهای حیوانی بررسی و اثبات نمود. این اثرات محافظ با مکانیسم های مختلفی مرتبط معرفی شده است من الجمله مهار فرایندهای اکسیداتیو و مهار فعالیت اورنیتین دکربوکسیلاز و … .
محققان اثرات محافظتی هل را بر آسیب ریه ناشی از مصرف pan masala (ترکیب موادی از جمله تنباکو) نیز تایید نمودند.
تألیف: دکتر زهرا نظری تلوکی، زهره عصام رودسری
منبع: کتاب درمان شناسی گیاهان دارویی (با نگاهی به وجه تسمیه گیاهان و ساختار شیمیایی ترکیبات موثره)
Nihal M. Elguindy, et al. South African Journal of Botany, Volume 105, July 2016, Pages 251-258
Sweety Kumari, Abhijit Dutta. Asian Pacific Journal of Tropical Medicine, Volume 6, Issue 7, July 2013, Pages 525-531
