وجه تسمیه و تاریخچه
جالب است در بسیاری از زبان های اروپائی ریشه ی نام cinnamon را مشتق از کلمه لاتین Cannella و مخفف آن Canna و یا Cane به معنی عصا یا لوله (tube) می دانند چراکه اگـر بـه چـوب دارچین نگاه کنید می بینید پوست تنه ی این درخت همیشه سبز به شکل لوله و فر خورده جدا شده و خشک شده اند. در برخی نگارش ها هم گفته می شود Cinnamon از واژه عربی kinnamon یا عبری ginnamon به معنای چوب شیرین برگرفته شده است. zeylanicum هم از نام Ceylon اشاره به دارچین بومی سریلانکا دارد. دارچین نخستین بار به عنوان طعم دهنده ادویه و خوشبو کننده مطرح شد! بعدها از اسانس دارچین طیفی از اثرات ضد قارچ و باکتری کشف شد. اسانس دارچین همچنین در درمان ناراحتی های گوارشی و تخفیف علائم سندروم پیش از قاعدگی تجویز می شد! در مصر باستان از اسانس دارچین و البته اسانس های دیگر برای مناسک مذهبی و شفای بیماران و نیز برای مومیایی کردن فراعنه استفاده می کردند به این شکل که بعد از خارج نمودن احشاء از شکم، حفره های خالی را با این اسانسها پر میکردند.
مهمترین ترکیبات شیمیایی در گیاه
دارچین حاوی تانن؛ روغن های فرار مانند سینامالدئید، کومینالدهید، اوژنول، فلاندرن، سیمن، کاریوفیلن، لینالول، سافرول؛ و دیگر ترکیباتی مانند سینزیلانین، سینزیلانول، کومارین، موسیلاژ، رزین و کلسیم اگزالات (Calcum oxalate) می باشد. سینامالدئید مسئول بوی دارچین و تنها به فرم ترانس یا E وجود دارد.
در روغن برگ نوعی دارچین چینی حدود 60% سافرول وجود دارد. در خصوص ترکیب اتر فنیل پروپانوئیدی سافرول در تک نگارهای قبلی یک توضیح کوچکی دادیم با اینکه در تهیه اکستازی در آزمایشگاه های زیر زمینی استفاده می شود! البته منبع اصلی این ترکیب دارچین نیست؛ ریشه و پوست ساقه و میوه های Sassafras می باشد؛ نام این گیاه توسط گیاه شناس Nicolas monavdes تعیین شد! این نام از لفظ لاتين Saxi fraga به معنی صخره شکن یا سنگ شکن می آید که شاید اشاره دارد به محل های رویش اولیه این درخت. در مورد سافرول گفته می شود مشکوک به سرطان زایی هم هست!
اشکال دارویی حاوی این گیاه
کپسول دارچین، قرص سینامون پلاس (تنظیم کننده متابولیسم قند و چربی)؛ دهانشویه سینامول (ضد عفونی کننده و برطرف کننده بوی بد دهان) قرص و قطره آفرودیت (برطرف کننده اختلالات ناشی از ناتوانی و کمبود تمایلات جنسی)؛ قرص گلیکوگل (داروی کمکی پایین آورنده قند خون)؛ قرص لیبیدوکس (درمان ناتوانی جنسی در مردان، اختلالات نعوظ و باروری، کمبود میل جنسی و انزال زودرس)؛ پماد برناگل (درمان سوختگی های درجه اول من الجمله آفتاب سوختگی و سوختگی های ناشی از مواد شیمیائی و نیز سوختگی های درجه دوم و درجه سوم).
موارد مصرف و کاربرد بالینی
دارچین در از بین بردن باسیل سیاه سرفه یعنی Bordetella pertussis و سایر باکتری ها، قارچ ها و ویروس هایی که در محل های مرطوب زندگی می کنند مفید و کمک کننده بدن است. پونـه هـم خاصیت ضد سیاه سرفه داشت اگر یادمان باشد! مطالعات نشان می دهد دارچین و میخک و ریحان فعالیت آنتی باکتریال قوی علیه آسینتوباکتر بومانی Acintobacter bummanii مقاوم به چند دارو هم دارند. دارچین در درمان پادردهای روماتیسمی نیز بکار می رود.
در رفع سوءهاضمه، نفخ و نیــز اسهال (بدلیل خاصیت قابض تانن موجود در گیاه) مؤثر است مقوی معده بوده و کم اشتهایی را نیز درمان مینماید. اساساً در درمان بی اشتهایی مواد خوش طعم و معطر و هوس انگیز! خیلی جایگاه دارند، البته دیگر افزاینده های گیاهی اشتها مثل انار هم جایگاه خاص خود را دارند. دارچین ضد تهوع و ضد سرفه هم می باشد.
دارچین همچنین تقویت کننده و محرک قوای جنسی می باشد. مطالعات خواص ضد عفونی کننده و آنتی میکروبیال (استافیلوکوک اورئوس، کاندیدا آلبیکنز و اشرشیا کلی) گیاه را مرتبط با اوژنول و دی اکسید کربن موجود در پوست دارچین دانسته و خواص ضد کرم و ضد اسپاسم را به روغن های فرار نسبت دادند. درواقع اسانس دارچین و سینامالدئید اثر ضد اسپاسمی شبه پاپاورین Papaverin دارد! دارچین اثرات ضد هلیکوباکتر پیلوری هم دارد و این اثر خیلی مهم است چون این باکتری با سرطان های گوارش هم مرتبط نشان داده است. البته از دارچین اثر آنتاگونیستی بـر اتساع عروق محیطی ناشی از مت آمفتامین Methamphetamine و اثرات اینوتروپ مثبت بر قلب، و اثر ضد تب و کاهش دما نیز مشاهده گشته است. مارتین دیل دارچین را به عنوان ضد نفخ و قابض ملایم ذکر کرده است. اسانس این گیاه در صنایع عطرسازی و آرایشی هم کاربرد دارد اما باید دوز آن را با دقت کنترل نمود چراکه می تواند حساسیت و تحریک پوست و مخاط ایجاد نماید و این اثرات سوء بواسطه وجود سینامالدهید است. به همین علت هم در آروماتراپی یا همان علم رایحه درمانی ترجیح داده می شود تا از عصاره روغنی برگ های آن استفاده شود چون مقادیر سینامالدهید در آن پایین تر است.
سینامالدئید با آن همه بدی به روغن دارچین خاصیت وازودیلاتوری می دهد و لذا برای ماساژهای افزاینده قدرت عضلات از آن استفاده می شود؛ مضاف بر اینکه به همین علت هم هست که دارچین با اهداف آرایشی به عنوان حجم دهنده و سرخ کننده لب وارد ساختار محصولات زیبایی مربوطه شده است و درمان سلولیت هم جایگاه یافته است. سینامات ها (مشتقات بنیان سینامیک اسیدی موجود در دارچین) ترکیبات ضد UVB مؤثری هستند بگونه ای که بعد از پارا آمینو بنزوئیک اسید (PABA) پرمصرف ترین ماده مؤثره در فرمولاسیون فراورده های ضد آفتاب بشمار میروند. در انجیل مقدس گفته می شود دارچین مهار کننده HMG-CoA لذردوکتاز میباشد یعنی همان مکانیسمی که داروهای استاتینی مانند آتورواستاتین Atorvastatin در کاهش چربی خون اعمال می کنند. دارچین در افسردگی، استرس و حتی تشنج هم اثرات مفید اعمال می نماید. مصریان باستان از اسانس هایی مثل لیمو و دارچین برای برطرف کردن بوی بد عرق استفاده می نمودند. مصریان برگ های دارچین را در سرطان رحم و دانه های گیاه را برای زگیل تناسلی تجویز می نمایند، پس پودوفیلوتوكسين Podophyllotoxin تنها ضد زگیل گیاهی تاریخ نبوده است! پاکستانی ها پوست درخت دارچین را برای درمان دیسمنوره می جویدند.
نکات و توصیه های مهم
– مصرف مقادیر زیاد و طولانی مدت دارچین در بارداری ممنوع است. اگرچه بـه رغم اثرات وازودیلاتوری و بنابراین شل کنندگی عضلات صاف ناشی از سینامالدئید، هرچه گفتیم از اثرات ضد اسپاسم دارچین بود، ولی بسیاری منابع دارچین را قاعده آور معرفی می کنند و گفته می شود تحت شرایطی سینامالدئید می تواند قاعده آور و توکولیتیک باشد.
– دارچین در شیردهی منع مصرف دارد نه البته در مقادیر آشپزخانه ای که از دیرباز مصرف میشده.
– دارچین مدر است و خوردن آن در ناراحتی های کلیوی که با التهاب کلیه تـوام است صلاح نیست.
– پوست تنه درخت دارچین دارای اجزای التهاب زا هستند که سبب سوزش و آزردگی دستگاه ادراری می شود.
– واکنش های آلرژیک از عوارض جانبی دارچین است و گفته می شود اسانس این گیاه می تواند حساسیت پوستی ایجاد کند.
– استفاده مداوم و مقادیر زیاد آن در غذا بدلیل عوارض گوارشی توصیه نمی گردد.
– اسانس خالص دارچین محرک پوست است و عوارض آن در فراورده های موضعی مانند خمیر دهانی و پماد شامل تورم لب و زبان، خارش، کهیر، سوزش و تاول در مخاط دهان (موکوزیت) میباشد. در کل اسانس ها جزء قوی ترین ترکیبات جهان هستند و نباید خالص روی پوست و مخاط تجویز شوند.
– اشخاص مبتلا به حالت آتوپی (استعداد نسبت به توسعه نوع خاصی از افزایش واکنش حساسیت آلرژیک) نباید از محصولات حاوی دارچین استفاده نمایند.
– مصرف مقادیر زیاد آن با داروهای ضد دیابت تداخل میکند.
آخرین تحقیقات و نکات ویژه
استفاده از مکمل غذایی دارچین جهت کنترل بهتر قند خون در بیماران مبتلا به دیابت تیپ 2، به داروهای پایین آورنده قند خون کمک کننده میباشد که در مطالعه ای با اندازه گیری قند خون ناشتا و هموگلوبین A1C بررسی شد.
طی تحقیقات عصاره پودر پوسته دارچین فعالیت ضد تکثیر سلولی قوی علیه سلولهای میلومای انسانی (با مکانیسم کاهش رگزایی یا آنژیوژنز و فرایندهای التهابی) گیاه نشان داد و در مجموع اثرات ضد سرطان مؤثر دارچین به عنوان یک داروی گیاهی با چند مکانیسم علیه میلوما اثبات گشت.
نکته آخر اینکه با توجه به کاربرد دارچین در کنترل پر فشاری خون (بدلیل اثرات کاهش انقباض آن بر جدار عروقی) در مطالعات اخیر اثرات فیزیولوژیک و فارماکولوژیک عصاره دارچین را بر عضلات صاف جدار رحم را بررسی نمودند! نتایج نشان داد که دارچین با مهار کانال و انتقال یون کلسیم میتواند در بهبود درد قاعدگی ناشی از دیسمنوره یا پیشگیری از فعالیت رحمی ناخواسته در زایمان زودرس مثل نیفیدیپین Nifedipine به عنوان یک توکولیتیک عمل نماید.
تألیف: دکتر زهرا نظری تلوکی، زهره عصام رودسری
منبع: کتاب درمان شناسی گیاهان دارویی (با نگاهی به وجه تسمیه گیاهان و ساختار شیمیایی ترکیبات موثره)
Rebecca B. Costello, et al. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, Volume 116, Issue 11, November 2016, Pages 1794-1802
Rehan Khan, et al. Journal of Herbal Medicine, Volume 6, Issue 3, September 2016, Pages 149-156
Mohammed Alotaibi. Reproductive Biology, Volume16, Issue 1, March2016.Pages27-33