جوع یعنی امتصاص غذا توسط اعضا از عروق و عروق به سبب خلو از کبد و کبد از معده (۱). بعد از جوع سودای طبیعی به فم معده ریزش می کند و به دلیل آن که بارد، عفص و حامض است باعث قبض، تکثیف و تقویت فم معده می گردد و اشتها رخ می دهد (۲).
لذا در گرسنگی طبیعی بدن برای رشد و حفظ سلامتی و بدل ما یتحلل اعضا نیاز به غذا پیدا می کند (۳). سپس از عروق و عروق از معده امتصاص کرده و فرد احساس گرسنگی طبیعی می کند (۴) مقداری از سودای طبیعی در هنگام نیاز اعضا به غذا، به فم معده می ریزد تا تحریک اشتها نماید (۱و۳) فم معده شدیدالحس است و شعبه ای از عصب دماغ جهت افاده حس متفرق شده تا انسان، جوع که سرمایه بقا است را ادراک کند (۱). مکان های سرد، سردی هوا و طعم ترش با قبض، جمع و قوت فم معده باعث افزایش اشتها می گردند (۲). از طرفی حرارت با استرخا فم معده باعث ضعف اشتها می شود (۱).
در زمان بروز اشتها و گرسنگی صادق نباید خوردن غذا را به تاخیر انداخت زیرا در اکثر اوقات باعث انصباب مواد فاسد به سوی معده شده و ریزش ماده به معده موجب ضرر و زیان بسیار می شود. معده هرگاه خالی می شود رطوبات را از بدن جذب می کند بیشتر آنچه به سوی معده منجذب می شود صفرا است. از طرفی رطوبات مائیه به سبب لطافت، انجذاب را به سهولت قبول می کنند وقتی این مواد به معده خالی که حرارت بالایی دارد می آیند همچون صدید گشته می شوند و موجب مفاسد زیادی می شوند لذا باید حتما صبحانه و نهار و شام خورده شود. از طرفی انسان در جوع و تقاضای غذا، معده را پر می کند و از آنجایی که در هنگام هضم، غذا متخلخل شده و افزایش حجم پیدا می کند لذا فضای معده گنجایش کافی نداشته و سبب اختلال هضم و تمدد و تخمه (فساد هضم) می گردد (۱). قابل ذکر است که در جوع شدید حرارت مفرط و یبوست رخ داده (۳) و به دلیل التهاب جدى معده، اشتهای به غذا نیز زایل می شود (۴).
جهت حفظ سلامتی بدن و جلوگیری از عوارض مذکور بهتر است علاوه بر سعی در عدم تاخیر در خوردن غذا، در گرسنگی به مواد اعتدال، ابتدا غذای لطیف خورده شود زیرا حرارت در قعر معده بیشتر است و غذای لطیف زودتر هضم شده و قبل از آن که هضم درغذای غلیظ شروع شود، معده صفوت غذای لطیف را به سوی کبد می فرستد.
اگر گرسنگی مفرط باشد ولی هنوز صفرا به معده انصباب نکرده، باید ابتدا غذای غلیظ مصرف شود زیرا حرارت شدید معده غذای لطیف را فاسد می کند ولی اگر صفرا به فم معده ریزش یافته است ابتدا باید صفرا را از معده تنقیه کرد وگرنه صفرا با غذا مخلوط شده و باعث فساد در غذا می گردد (۱).
جوع و گرسنگی غیرطبیعی
در نوعی از آن وجود خلط حامض در معده لذعی شبیه لذع جوع ایجاد می کند. از طرفی حموضت، معده را تبرید کرده و برودت، با اجتماع جرم معده اجتذاب آن را تقویت می کند لذا فرد بسیار گرسنه می شود (جوع کلبی) و در نوع دیگر، حرارت با ارخا اجسام صلبیه و تحلیل مفرط، اشتهای صادق را از بین برده و علیرغم گرسنگی اعضا، فرد احساس جوع ندارد (جوع بقری) و اگر مفرط شود معده ضعیف گشته و غشی و سقوط قوه رخ می دهد(۴). سوء مزاج بارد مكثف غير مفرط فم معده، ریزش سودای زیاد و یا غیر طبیعی بر فم معده سوء مزاج گرم و جمیع اندام ها، ریزش خلط بلغمی از دماغ به فم معده که در اثر حرارت ضعیف معده ترش گشته و فم معده را بگزد و وجود کرم و حیات در معده و امعا از اسباب جوع کلبی هستند.
در جوع بقری اسباب بیماری عبارتند از: سوء مزاج بارد مفرط در جميع اجزاء فم معده، بلغم غلیظ لزج بر فم معده حاوی شود و خلط رقیق بلغمی یا صفراوی در جرم فم معده نافذ شود. با توجه به اسباب و علل مختلفی که جوع غیر طبیعی دارد لذا باید زیر نظر طبیب به درمان صحیح بیماری اقدام نمود(2).
توصیه ها
– در جوع و خلو معده باید از جماع، ریاضت، تعب و کارهای سنگین پرهیز شود در ضمن درهنگام جوع و گرسنگی خوابیدن نیز صحیح نیست و مسقط قوت و لاغر کننده است (۱).
– در مواردی که انسان صبر بر جوع نداشته؛ اگر غذا نخورد دچار ضعف شدید و حتی غشی می گردد باید اولا مواظب باشد که قبل از گرسنه شدن اعضا غذا میل نماید و برای تقویت فم معده ترید انار میخوش و آب سیب مفید است (۲).
– در جوع شدید که به سبب انصباب سوداء به معده باشد غذای زیر مفید است: گوشت بز فربه، گوشت مرغ مسمن در آب بپزند و کف آن را بگیرند سپس گوشت ها را در مسکه گاو با پیاز حلقه کرده، بو داده، آب گرم در آن کرده با نخود، شبت و اندکی زیره کرمانی بپزند تا مهرا شود؛ سپس آن را با کمی خولنجان، دارچین، عود هندی و پودنه خوشبو کنند(۵).
نویسنده: دکتر جمیله مهدوری جعفری
منبع: مجله ی درمانگر – شماره (44-43) – پاییز و زمستان 1393 – صفحه 12
پاورقی:
1. چغمینی، محمود بن محمد – شارح: شاه ارزانی، میر محمد اکبر بن محمد، مفرح القلوب (شرح قانونچه)، جلد ۱، مطبعه إسلاميه – لاهور، چاپ: اول
2. شاه ارزانی، میر محمد اکبر بن محمد، طب اکبری، جلد ۲، جلال الدین – قم، چاپ: اول، ۱۳۸۷ه.ش
3. طبری، علی بن سهل، فردوس الحكمه في الطب، جلد۱، دار الكتب العلميه – بیروت، چاپ: اول، ۱۴۲۳ ه.ق.
4. رازی، محمد بن زکريا، الحاوى فى الطب، جلد ۲۳، دار احیاء التراث العربي – بیروت، چاپ: اول، ۱۴۲۲ ه.ق.
5. عقیلی علوی شیرازی، سید محمد حسین بن محمد هادی، خلاصه الحكمه (عقیلی)، 3 جلد، اسماعیلیان – قم، چاپ: اول، ۱۳۸۵ه.ش.hv[hu
