تدابیر فصل بهار در مکتب طب ایرانی

با عنایت به مطالب بیان شده، وجه ضرورت پاک سازی بدن در فصل بهار، ابقای تندرستی و سلامت بدن انسان است. چه اگر فضله هایی که در فصل زمستان به سبب سردی هوا و کاهش تعریق از بدن خارج نشده و در مسامات بدن باقی مانده اند به بیرون رانده نشوند و در بدن باقی بمانند موجب ضررهای زیر خواهند شد:
   – بیماری های بهاری را ایجاد خواهند کرد.
   –  زمینه ساز بیماری در فصل تابستان خواهند شد.

روش های پاکسازی

روش های پاکسازی که توسط حکما توصیه شده است امور زیر را در بر می گیرد:
1) پاکسازی به وسیله فصد و حجامت
2) پاکسازی به وسیله دارو قی
3) پاکسازی به وسیله ریاضت (ورزش)

۱) پاک سازی به وسیله فصد و حجامت

فصد و حجامت از جمله روش های پاکسازی هستند که در فصل بهار تحت شرایطی توصیه شده اند در زیر شرح بیشتری درباره هر یک آورده میشود:
فصد، به معنی «رگ زدن به نوعی که تنها مواد زاید خون خارج شود و مواد مفید باقی بماند» است فصد باید توسط شخصی انجام شود که متخصص این عمل است و به «فصاد» معروف است؛ زیرا فصد از جمله تدابیر قوی در پاکسازی است و اگر درست انجام نشود منجر به عوارضی شدید برای فرد خواهد شد. حجامت ـــ یعنی بادکش کردن بدن» به منظور پاکسازی بدن از مواد زاید انجام می شود. لازم است دانسته شود، در مواردی که فصد مقدور نباشد از حجامت که نایب مناب فصد به شمار می رود استفاده میبرند. حجامت نسبت به فصد از عوارض کمتری برخوردار است اما در صورت عدم نیاز یا خطا در آن ممکن است زیان های شدیدی از خود به جا بگذارد. به عنوان مثال در افرادی که دارای سوء مزاج بلغمی هستند ممکن است خطا در حجامت منجر به ایجاد ورم در روده یا ورم در مفاصل شود حجامت نقره : (یعنی) گودی پشت سر حافظه را تخریب میکند و شخص را به فراموشی مبتلا میسازد.
با عنایت به آنچه بیان شد حجامت در صورت نیاز یا عادت لازم است با مشاوره با متخصص طب ایرانی انجام شود تا خطری متوجه شخص نشود.

۲) پاک سازی به وسیله دارو قی

عبارت از خارج کردن معده از مواد محتبس در آن است قیء یا «استفراغ» نوعی تدبیر برای پاکسازی معده به شمار می رود. شاید بتوان ادعا کرد که بهترین و ساده ترین راه پاکسازی معده از مواد زایدی که در آن تجمع می یابند یا از اندام های دیگری به معده سرازیر می شوند ایجاد قیء است زیرا آنچه از باب المعده نمی تواند خارج شود یا به سببی مثل متشبث شدن مواد به جدار، معده قادر به خروج از معده نیست، بهترین راه برای بیرون راندن آن، مری است؛ زیرا مری قابلیت انبساط دارد وقادر است عمل تخلیه را به راحتی انجام دهد قی یا استفراغ نیز چون از تدابیر قوی به شمار می آید، باید تحت شرایطی انجام پذیرد. در اینباره نیز نظر و راهنمایی متخصص طب ایرانی از ضروریات است.
مسهل، عبارت است از دارویی که خروج مواد زاید در بدن را تسهیل می بخشد و آنها را به راحتی از راه دور و نزدیک جذب و دفع می کند.» عمل مسهل ممکن است از راه امعاء ـ یعنی روده ها ـ انجام پذیرد در این صورت به چنین مسهلی ـ که مواد زاید را از طریق روده ها به بیرون می راند ـ «مسهل ما في الامعاء» گفته می شود.
برخی از داروهای مسهلی، ممکن است مواد زاید را به قدری در عروق تلطیف کنند که آنها را به حد افنا برسانند مانند « اسطوخودوس که مسهل مواد زاید در مغز است. به چنین داروهایی « مسهل ما في العروق » گفته می شود.
گرچه مسهل ها مواد زاید را از بدن بیرون می رانند و از این طریق به طبیعت کمک می کنند اما باید دانست که کار مسهل از جمله تدابیر قوی است و اگر در تجویز و مصرف آن خطایی صورت گیرد عوارضی ناراحت کننده در پی دارد به خصوص مصرف مکرر مسهل ها ـ خاصه «برگ سنا» – سبب بروز یبوست و ورم عروق جدار روده ها می شود. برخی مسهل های قوی مانند کرچک هندی که «دند» نامیده می شود – می توانند در صورت خطا در تجویز و مقدار آن اسباب زخم روده را فراهم سازند.