وجه تسمیه و تاریخچه کاسنی بری
یونان باستان را شاید بتوان از نخستین جوامع بشری بشمار آورد که این گیاه را به عنوان یک گیاه دارویی کشت می کرد، در قرن ۱۶ در انگلستان کشت تانسی برای هر باغچه ضروری بود! و در واقع باغچه بود و تانسی کاشته شده در آن! نام تانسی الهام گرفته از لفظ لاتین athanasia به معنای فناناپذیری و جاودانگی می آید که بطور ضمنی و زیر پوستی! اشاره دارد به اثرات شفابخشی تانسی.
تانسی به رغم سمیت شناخته شده ای که دارد در سراسر جهان، گیاهی محبوب جهت استفادههای مختلف دارویی به شمار می رود. در گذشته کاسنی بری در میان بانوان گیاه پرطرفدار بوده زیرا در دفع جفت بعد زایمان و درمان انواع بیماری های رحم مصـرف مـی شــد. دم نوش ایــن برگها نیز خاصیت دارویی داشته. برگ های خشک این گیاه دافع حشرات است! عصاره و دانه های تانسی ضد کرم و قاعده آور و در عین حال ضد اسپاسم! بوده است. عصاره تانسی در صنعت عطرسازی کاربرد داشته و در رنگرزی نیز به عنوان ایجاد کننده رنگ سبز بکار می رفته است.
مهمترین ترکیبات شیمیایی در کاسنی بری
در تانسی استروئیدهایی مانند تارا کساسترول، کامپسترول، استیگماسترول؛ و ترپنوئیدهایی مثل آمیرین، تاناستین و ژرماکرن و تا ناستول ها؛ روغن های فرار مانند بورنئول، کامفر و بتاتوجون؛ و موسیلاژ؛ و رزین و تانن و … وجود دارد.
اشکال دارویی حاوی کاسنی بری
ویال ایمود (تعدیل کننده سیستم ایمنی و کاهنده عفونت های فرصت طلب در بیماران مبتلا بــه ایدز که بیماری در آنها نمود یافته و افزایش کیفیت زندگی)؛ کپسول نوروتک (درمان درد با منشاء عصبی همانند نوروپاتی دیابتی و نورالژی).
موارد مصرف و کاربرد بالینی کاسنی بری
فعالیت های فارماکولوژیک تانسی با استرول و ترکیبات تری ترپن مرتبط است. اسانس آن حاوی مقادیر زیاد ماده سمی به نام Thujone می باشد که به افتخار وجود این ترکیب جهت دافع کرم های گرد و نخی است. این گیاه جریان خون را به سمت احشاء تحریک میکند!
تانسی درمان بی اشتهایی است مثل انار مثل بومادران! دردهای عصبی و روماتیسم را تسکین می دهد. همچنین در درمان میگرن هم مؤثر است.
نکات و توصیه های مهم در مورد کاسنی بری
– مصرف مقادیر زیاد تانسی سبب سرگیجه، تشنج و درد قفسه سینه شده و ممکن است مهلک هم باشد حتی!
– این گیاه را بدلیل سقط آور بودن، اثرات محرک رحم و قاعده آورش در دوران بارداری نباید استفاده کرد. در شیردهی نیز منع مصرف دارد احتیاطاً!
– استفاده از تانسی به عنوان یک داروی گیاهی ساده توصیه نمی گردد! گرچه مطالعات کاربرد سنتی آن را به عنوان صفراآور و دافع کرم حمایت می کنند.
– اسانس های تانسی فوق العاده سمی اند و نباید بصورت داخلی یا حتی استعمال خارجی مصرف گردند.
آخرین تحقیقات و نکات ویژه
بررسی های اخیر در محیط برون تنی in vitro، اثرات ضد ویروس مشتقات اسپیروکتال انول اتر (spiroketal-enol ether) حاصل از عصاره ریزوم تانسی را با مکانیسم مهار انتخابی بر تجمع گلیکوپروتئین های 1-HSV و 2-HSV (هرپس ویروس های تیپ ۱ و ۲ مولد تبخال های تناسلی و لب) در سلول میزبان و سرکوب بیان ژن ویروس اثبات نمود.
با توجه به مصرف درمانی گیاه تانسی به عنوان ضد پر فشاری خون در طب سنتی که ما در موارد مصرف عمداً ذکر نکردیم تا اینجا به آن اشاره کنیم! مطالعاتی جهت بررسی اثرات واسکولار عصاره تانسی انجام گرفت که نتایج حاصل از این مطالعات خواص شل کننده عروق وابسته به نیتروس اکساید Nitrous oxide البته بطور كاملاً غیر مستقیم! را برای عصاره آبی تانسی تایید نمود.
طی مطالعات دیگر فعالیت تعدیل کننده سیستم ایمنی توسط پلی ساکاریدهای اسیدی استخراج شده از تانسی را نیز به اثبات رساند.
تألیف: دکتر زهرا نظری تلوکی، زهره عصام رودسری
منبع: کتاب درمان شناسی گیاهان دارویی (با نگاهی به وجه تسمیه گیاهان و ساختار شیمیایی ترکیبات موثره)
Angel L. Alvarez, et al. Antiviral Research, Volume 119, July 2015, Pages 8-18
Sanaa Lahlou, et al. Journal of Ethnopharmacology, Volume 120, Issue 1, 30 October 2008, Pages 98-102
Gang Xie, et al. International Immunopharmacology, Volume 7, Issue 13, 15 December 2007, Pages 1639-1650